Meyxanım Ələkbərovanın təqdimatında: Ezamiyyə xərclərin gəlirdən çıxılması

EKVİTA şirkətinin vergi məsələləri üzrə məsləhətçisi Meyxanım Ələkbərova saytımızda mövzu ilə bağlı maraq doğuran müddəaları şərh edir

Vergi Məcəlləsində ezamiyyə məsrəflərinin gəlirdən çıxılmasını tənzimləyən müddəalar yer alır ki, bu müddəalara əsasən, faktiki ezamiyyə xərclərinin müvafiq icra hakimiyyəti orqanının - Nazirlər Kabinetinin müəyyənləşdirdiyi normadan artıq olan hissəsi gəlirdən çıxılmır. Ezamiyyə xərcləri gəlirdən çıxılması məhdudlaşdırılan xərclərə aid edilir. Yəni ezamiyyə xərclərinin norma daxilində gəlirdən çıxılmasına heç bir məhdudiyyət yoxdur. Eyni zamanda, qanunvericilik müəssisəyə işçilərinin ezamiyyə xərclərinin müəyyən olunmuş normadan artıq ödənilməsinə də heç bir məhdudiyyət qoymur. Yəni müəssisə işçinin ezamiyyəsi zamanı çəkdiyi xərclərin normadan artıq hissəsini öz sərbəst mənfəəti hesabına ödəyə bilər. Yalnız normalar daxilində müəyyən edilmiş ezamiyyə xərclərinin məbləğlərinin müəssisənin gəlirindən çıxılmasına icazə verilir. Digər tərəfdən, Vergi Məcəlləsinin 98.3-cü maddəsinə əsasən, faktiki ezamiyyə xərclərinin əvəzinin ödənilməsi gəlirə daxil deyil və işçiyə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş norma daxilində ödənilən ezamiyyə xərclərinin məbləği gəlir vergisindən azaddır. Faktiki ezamiyyə xərclərinin əvəzinin ödənilməsi müvafiq sənədlərlə təsdiq edildyi halda, işçinin gəlirlərinə daxil edilmir.

Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarına əsasən, Azərbaycan Respublikasının ərazisində ezamiyyə xərclərinin bir günlük norması müəyyən edilir. Azərbaycan Respublikasının ərazisində ezamiyyə xərclərinin müəyyən edilmiş bir günlük normasının 20 faizini gündəlik xərc təşkil edir. Gündəlik xərcə yemək, rabitə, şəhərdaxili nəqliyyat və digər xidmətlər üzrə xərclər daxildir və işçiyə ezamiyyətdə olduğu müddətdə hər təqvim günü üçün (yolda olduğu müddət nəzərə alınmaqla) ödənilir. Gündəlik xərclər üçün hər hansı təsdiqedici sənəd tələb olunmur. İşçiyə ezamiyyətdə olduğu müddətdə hər təqvim günü üçün (yolda olduğu müddət nəzərə alınmadan) ödənilən ezamiyyə xərclərinin bir günlük normasının 80 faizini mehmanxana xərci təşkil edir və müvafiq təsdiqedici sənədlər əsasında tam, təsdiqedici sənədlər təqdim edilmədiyi hallarda isə ezamiyyə xərclərinin bir günlük normasının mehmanxana xərcləri üçün müəyyən edilmiş hissəsinin 50 faizi miqdarında ödənilir.

Bu yazıda isə mənzərə daha aydın olsun deyə ezamiyyə zamanı çəkilən xərclərin gəlirdən çıxılması, habelə işçilərə ezamiyyə ilə əlaqədar ödənilən məbləğlərin işçinin vergi tutulan gəlirlərinə aid edilib-edilməməsi ilə bağlı məsələlər müxtəlif hallar üzrə müvafiq misallarla izah edilir.

Birinci hal: İşçiyə ezamiyyə ilə bağlı norma daxilində avans verilib

1. a) İşçi normadan az xərc çəkib

Gəncədən Sumqayıt şəhərinə 1 günlük ezam edilən işçiyə ezamiyyə xərci kimi 70 manat vəsait verilir. Nazirlər Kabinetinin "Ezamiyyə xərclərinin normaları haqqında" 25 yanvar 2008-ci il tarixli 14 nömrəli Qərarına (sonrakı əlavə və dəyişikliklər nəzərə alınmaqla) əsasən, Sumqayıt şəhərində ezamiyyə xərclərinin bir günlük norması 70 manat müəyyən edilib. İşçi ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra təqdim etdiyi avans hesabatında müvafiq təsdiqedici sənədləri təqdim etmək şərtilə 60 manat vəsaiti istifadə etdiyini göstərir. Bu vəsaitin 46 manatını mehmanxana xərci, 14 manatını isə gündəlik xərc təşkil edir. Bu halda, müəssisənin işçiyə verdiyi 60 manat işçinin vergi tutulan gəlirinə daxil deyildir. İşçiyə faktiki ödənilmiş xərc qanunvericiliklə müəyyən edilmiş normadan artıq olmadığı üçün müəssisənin gəlirdən çıxılan xərclərinə aid ediləcəkdir. Müəssisənin işçiyə ödədiyi 10 manat isə müəssisə tərəfindən işçiyə bağışlandığı təqdirdə Vergi Məcəlləsinin 98.2.4-cü maddəsinə əsasən, onun muzdlu işlə əlaqədar əldə etdiyi gəlir sayılacaq və gəlir vergisinə cəlb olunacaq.

1. b) İşçi normadan artıq xərc çəkib

Bakıdan Gəncə şəhərinə 1 günlük ezam edilən işçiyə avans olaraq 70 manat ödəniş edilir. İşçi ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra təqdim etdiyi avans hesabatında müvafiq təsdiqedici sənədləri təqdim etmək şərtilə 120 manat vəsait xərclədiyini göstərir. Bu vəsaitin 106 manatını müvafiq sənədlərlə təsdiq olunmaqla mehmanxana xərci, 14 manatını isə gündəlik xərc təşkil edir. Bu halda, sənədlərlə təsdiq olunmasına baxmayaraq normadan artıq məsrəflərin əvəzi işçiyə ödənilmir. Bu xərc müəssisənin öz sərbəst vəsaitləri hesabına qarşılana bilər. Lakin müəssisə üçün də, işçi tərəfindən sərf olunmuş bütün vəsaitin işçiyə ödənilib-ödənilməməsindən asılı olmayaraq, yalnız qanunvericiliklə müəyyən edilmiş norma daxilindəki məbləğ, yəni 70 manat gəlirdən çıxılan xərclərə aid edilə bilər. İşçinin ezamiyyə zamanı çəkdiyi normadan artıq xərc müəssisə tərəfindən ona ödənildiyi halda isə aradakı fərq məbləği (50 manat) təsdiqedici sənədlər mövcud olduğu üçün onun vergi tutulmayan gəlirinə aid ediləcəkdir. Çünki Vergi Məcəlləsinin 98.3-cü maddəsinə əsasən, faktiki ezamiyyə xərcləri vergi tutulan gəlirə aid edilmir.

Bu nümunədə işçi çəkdiyi 120 manat məsrəfin yalnız 90 manatının (fərz edək ki, 14 manatı gündəlik xərc, 76 manatı isə mehmanxana xərci) təsdiqedici sənədlərini təqdim etdiyi və müəssisənin işçiyə 120 manat ödədiyi halda isə 30 manat məbləğin sənədi olmadığı üçün həmin məbləğ işçinin muzdlu işdən əldə etdiyi gəlir sayılacaq və gəlir vergisinə cəlb olunacaq.

İkinci hal: İşçiyə ezamiyyə ilə bağlı normadan artıq məbləğdə avans verilib

Lənkərandan Bakı şəhərinə 1 günlük ezam edilən işçiyə Bakıda mehmanxana xərcləri yüksək olduğuna görə avans olaraq normadan artıq – 110 manat ödəniş edilir. İşçi ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra təqdim etdiyi avans hesabatında mehmanxana xərcləri haqqında bütün təsdiqedici sənədləri təqdim etmək şərtilə 110 manat vəsaiti istifadə etdiyini göstərir. Nazirlər Kabinetinin "Ezamiyyə xərclərinin normaları haqqında" 25 yanvar 2008-ci il tarixli 14 nömrəli Qərarına (sonrakı əlavə və dəyişikliklər nəzərə alınmaqla) əsasən, Bakı şəhərində ezamiyyə xərclərinin 1 günlük norması 90 manat müəyyən edilib. Yəni müəssisə yalnız qanunvericiliklə müəyyən edilmiş normaya uyğun məbləği - 90 manatı gəlirdən çıxılan xərc kimi göstərə bilər. İşçinin çəkdiyi xərc isə qanunvericiliklə müəyyən edilmiş normadan artıq olsa da, təsdiqedici sənədlər mövcud olduğu üçün onun vergi tutulmayan gəlirinə aid ediləcəkdir.

Üçüncü hal: İşçiyə heç bir avans ödənişi edilməyib

1. a) Təsdiqedici sənədə əsasən, çəkilən xərc normadan artıqdır

Lənkərandan Bakı şəhərinə 1 günlük ezam edilən işçi ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra mehmanxana xərcləri barədə müvafiq təsdiqedici sənədlərlə birlikdə təqdim etdiyi avans hesabatında 100 manat vəsait istifadə etdiyini göstərir. Nazirlər Kabinetinin yuxarıda qeyd olunan müvafiq Qərarına əsasən, Bakı şəhərində ezamiyyə xərclərinin 1 günlük norması 90 manat müəyyən edilib. Bu halda, sənədlərlə təsdiq olunmasına baxmayaraq, normadan artıq çəkilmiş məsrəflərin əvəzi işçiyə ödənilmir. Bu xərci müəssisə öz sərbəst vəsaitləri hesabına qarşılaya bilər. Müəssisə üçün də işçi tərəfindən sərf olunmuş bütün vəsaitin işçiyə ödənilib-ödənilməməsindən asılı olmayaraq, yalnız qanunvericiliklə müəyyən edilmiş norma daxilindəki məbləğ, yəni 90 manat gəlirdən çıxılan xərclərə aid edilə bilər. İşçinin ezamiyyə zamanı çəkdiyi normadan artıq xərc müəssisə tərəfindən ona ödənildiyi halda isə aradakı fərq məbləği (10 manat) təsdiqedici sənədlər mövcud olduğu üçün onun vergi tutulmayan gəlirinə aid ediləcəkdir.

Qeyd edilən bu misalda əgər işçi mehmanxana xərclərini təsdiq edən sənədləri təqdim etməsəydi, bu halda, müəssisə tərəfindən işçiyə yalnız 54 manat (90×20%+(90×80%)×50%) ödənilməli idi və həmin məbləğ müəssisənin gəlirdən çıxılan xərclərinə aid ediləcəkdi. Çünki gündəlik xərc üçün hər hansı sənəd tələb olunmamasına baxmayaraq, mehmaxana xərcini təsdiq edən sənədlər təqdim olunmadıqda mehmanxana xərci normasının yalnız 50 faizi işçiyə ödənilir və eyni zamanda müəssisənin gəlirdən çıxılan xərclərinə aid edilir. Hər hansı təsdiqedici sənədin olmadığına baxmayaraq sərf olunmuş 100 manat məbləğinin hamısının müəssisə tərəfindən işçiyə ödənilməsi qərara alındığı halda 46 manat (100-54) işçinin vergi tutulan gəlirinə əlavə olunmalıdır.

1. b) Təsdiqedici sənədə əsasən, çəkilən xərc normadan artıq deyil

Lənkərandan Bakı şəhərinə 1 günlük ezam edilən işçi ezamiyyətdən qayıtdıqdan sonra müvafiq təsdiqedici sənədlərə əsasən, 80 manat vəsait istifadə etdiyini bildirir. Bu halda, ezamiyyə xərclərinin 1 günlük normasının 90 manat olduğuna baxmayaraq işçiyə 80 manat ezamiyyə xərci ödənilir. Müəssisənin işçiyə verdiyi 80 manat pul vəsaiti onun muzdlu işdən əldə etdiyi gəlirə daxil deyildir və gəlir vergisinə cəlb olunmur. Müəssisə də, ezamiyyə xərclərinin 1 günlük normasının 90 manat olmasına baxmayaraq, bu halda, çəkilən xərc normadan az olduğu üçün 80 manatı gəlirdən çıxılan xərc kimi göstərməlidir.

 Fəxriyyə İkramqızı

Vergiler.az

Vergi Məcəlləsində və “Sosial sığorta haqqında” qanunda 02 iyun 2020-ci il tarixinə nəzərdə tutulan bütün dəyişikliklərin şərh edildiyi, Anar Bayramovun müəllifi olduğu “Vergi uçotu: A-dan Z-yə” kitabı satışda