YENİ DƏYİŞİKLİK! Hansı halda maliyyə sanksiyası tətbiq edilən malların dəyərinin gəlirdən çıxılmasına icazə verilir? (4 VACİB MƏQAM)

Satışı davam edən "Vergi Qanunvericiliyi və Şərhlər Toplusu 2024" kitabından seçmə

Vergi Məcəlləsinə əlavə edilən 108.1-1-ci maddəsinə əsasən, alışı və ya mədaxili bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada rəsmiləşdirilməyən mallara görə vergi ödəyicisinə bu Məcəllənin 58.8.2-ci maddəsinə əsasən maliyyə sanksiyası tətbiq edilmişdirsə, həmin malların bu Məcəllənin 58.16-cı maddəsinə uyğun olaraq müəyyən edilən dəyəri gəlirdən çıxılan xərclərə aid edilir.
Maddədə diqqət yetiriləsi bir çox məqamlar mövcuddur.
Birinci məqam. Alışı və ya mədaxili bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada rəsmiləşdirilməyən mallara maliyyə sanksiyası tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur. Misal üçün, vergi ödəyicisi tərəfindən vətəndaşdan alınan mallar elekton alış aktı və ya vergi ödəyicisindən alınan mallar elektron qaimə-faktura ilə rəsmiləşdirilməyib.
İkinci və ən əsas məqam maliyyə sanksiyasının hansı halda tətbiq edilməsidir. Belə ki, Vergi Məcəlləsinin 108.1-1-ci maddəsində 58.8.2-ci maddəyə istinad edilir. Vergi Məcəlləsinin 58.8.2-ci maddəsinə əsasən,  malların alışını və ya mədaxilini təsdiq edən bu Məcəllənin 58.8-ci maddəsində nəzərdə tutulan sənədlər olmadıqda – alıcıya təqvim ili ərzində belə hala birinci dəfə yol verdikdə  malların dəyərinin 10 faizi, ikinci dəfə yol verdikdə 20 faizi, üç və daha çox dəfə yol verdikdə 40 faizi miqdarında sanksiya tətbiq olunur. 
Bu maddənin müddəaları istehsal fəaliyyəti ilə məşğul olan vergi ödəyiciləri tərəfindən istehsal edilən hazır məhsullara münasibətdə tətbiq edilmir.
Misal. Vergi orqanının həyata keçirdiyi vergi nəzarəti tədbirləri zamanı vergi ödəyicisinin sahibliyində malların alışını və ya mədaxilini təsdiq edən sənədlərsiz 30 000 manat məbləğində mallar aşkar olunub. Vergi orqanı həmin mallara görə təqvim ili ərzində belə hala birinci dəfə yol verildikdə 10 faiz, yəni 3 000 manat maliyyə sanksiyası tətbiq edəcək. Vergi Məcəlləsinin 58.8.2-ci maddəsinə əsasən, vergi ödəyicisi həmin pozuntuya ikinci dəfə yol verdikdə, maliyyə sanksiyası 20 faizə qaldırılacaq. Üç və daha çox dəfə yol verdikdə isə maliyyə sanksiyasının məbləği 40 faizə qədər artırılacaq.
Misal. Vergi nəzarəti tədbirləri zamanı vergi ödəyicisi 40 000 manatlıq mal təqdim etsə də, həmin mallar üzrə alış sənədlərinin olmadığı müəyyən edilib. Bu halda vergi orqanı artıq Vergi Məcəlləsinin 58.8.2-ci maddəsinə istinad edə bilməyəcək. Çünki Vergi Məcəlləsinin həmin maddəsi sahibliyində olan, amma alış sənədləri olmayan mallara tətbiq edilir. Deməli, həmin mallara Vergi Məcəlləsinin 58.8.2-ci maddəsi tətbiq edilmədiyi üçün həmin mallar üzrə xərclərin tanınması prosesi 108.1-1-ci maddəyə uyğun aparılmayacaq.
Üçüncü məqam maliyyə sanksiyasının tətbiqi zamanı malların dəyərinin müəyyən edilməsi üsuludur.  Vergi Məcəlləsinə əlavə edilən 108.1-1-ci maddədə həmin həmin malların dəyərinin Məcəllənin 58.16-cı maddəsinə uyğun olaraq müəyyən edilməsi tələbi qeyd olunub. Vergi Məcəlləsinin 58.16-ci maddəsində qeyd edilir ki, bu Məcəllənin 58.8.2-ci maddəsinin məqsədləri üçün malların dəyəri dedikdə həmin malların alış qiyməti, malların alış qiymətini müəyyən etmək mümkün olmadığı halda isə topdansatış bazar qiyməti nəzərdə tutulur.
Mİsal 1. Vergi nəzarəti tədbirləri nəticəsində vergi ödəyicisinin sahibliyində 2 000 ədəd boya məhsulu müəyyən edilib. Bu zaman vergi ödəyicisinin sahibliyindəki həmin malların alış qiymətini müəyyən etmək mümkün olmazsa, bazar qiyməti tətbiq olunacaq. Fərz edək ki, həmin boyanın birinin topdansatış bazar qiyməti 4 manatdır. Vergi orqanı tərəfindən vergi ödəyicisinə təqvim ili ərzində ilk dəfə maliyyə sanksiyası tətbiq olunarsa, o zaman hesablanan məbləğ 800 manat (2 000 ədəfə (boyaların sayı) x 4 manat (topdansatış bazar qiyməti) x 10 faiz (maliyyə sanksiyasının dərəcəsi) təşkil edəcək.
Dördüncü məqam maliyyə sanksiyası tətbiq edilən malların dəyərinin gəlirdən çıxılmasına icazə verilməsidir. Vergi Məcəlləsinə əlavə edilən 108.1-1-ci maddədə qeyd edilir ki, alışı və ya mədaxili bu Məcəllədə nəzərdə tutulmuş qaydada rəsmiləşdirilməyən mallara görə vergi ödəyicisinə bu Məcəllənin 58.8.2-ci maddəsinə əsasən maliyyə sanksiyası tətbiq edilmişdirsə, həmin malların bu Məcəllənin 58.16-cı maddəsinə uyğun olaraq müəyyən edilən dəyəri gəlirdən çıxılan xərclərə aid edilir. 
Qeyd edək ki, təcrübədə maliyyə sanksiyası tətbiq edilən malların gəlirdən çıxılmasına icazə verilsə də, həmin hal qanunvericilikdə tam təsbit olunmamışdı. Son dəyişiklik nəticəsində yuxarıda qeyd etdiyimiz hallar olduqda həmin malların dəyərinin gəlirdən çıxılması artıq Vergi Məcəlləsinin 108.1-1-ci maddəsində konkret  təsbit olundu.
Misal. Vergi orqanı operativ vergi nəzarəti zamanı vergi ödəyicisinin sahibliyindəki 1 000 ədəd yağ məhsulunun mədaxil sənədinin olmamasını aşkara çıxarıb. Vergi orqanı həmin malların birinin topdansatış qiymətinin 4,50 manat olduğunu müəyən edib. Vergi ödəyicisi təqvim ili ərzində ikinci dəfə eyni hala yol verdiyi üçün vergi orqanı həmin mallara görə 900 manat (1000 ədəd (malların sayı) x 4,50 manat (topdansatış bazar qiyməti) x 20 faiz (maliyyə sankiyasının dərəcəsi)) məbləğində maliyyə sanksiyası tətbiq edib. Vergi ödəyicisi həmin yağ məhsulunun 1 ədədini 6 manata təqdim etdiyi halda maliyyə sanksiyası tətbiq edilən 4,50 manat (malın müəyyənləşdirilən bazar qiyməti) xərc kimi çıxılacaq. Vergi ödəyicisi bəyannamənin “gəlirlər” və “xərclər” bölməsində müvafiq olaraq 6 manat və 4,50 manat qeyd edəcək. Beləliklə, vergi ödəyicisinin bir mal üzə gəliri 1,50 manat (6,00 – 4,50) olacaq. Bir məsələni xüsusi vurğulayaq ki, vergi orqanı tərəfindən vergi ödəyicisinə tətbiq edilən maliyyə sankiyasının məbləğinin gəlirdən çıxılmasına icazə verilmir. 
Misalın davamı kimi bir hala diqqət yetirək. Vergi orqanı həm də müəyyən edib ki, 50 ədəd yağ məhsulunun satışı həyata keçirilsə də, alışını təsdiq edən sənəd yoxdur. Bu zaman artıq mallar vergi ödəyicisinin sahibliyində olmadığı üçün Vergi Məcəlləsinin 58.8.2-ci maddəsini tətbiq etmək mümkün olmayacaq. Deməli, malların dəyəri Vergi Məcəlləsinin 58.16-cı maddəsi ilə alış və ya topdansatış qiyməti ilə müəyyən edilməyəcək. Vergi orqanı 2024-cü il tarixdə malların dəyəri üzrə rentabellik faizini 50 faizdən, yəni 3,25 manatdan (6,50 manat x 50 faiz) çox olmayaraq müəyyən edəcək. Həmçinin də, vergi orqanı 2025-cü il tarixdə həmin mallara görə xərci ümumiyyətlə tanımayacaq.

Satışda olan YENİ nəşrlərimiz:

Sifariş üçün əlaqə vasitələri: 050-368-12-72 (what's app və telegram da aktivdir) və ya [email protected]

1. Vergi Qanunvericiliyi və Şərhlər Toplusu 2024 (YENİ) - ARTIQ SATIŞDA

5. PMS Sertifikatı (II mərhələ) - III nəşr Test və tapşırıqlar toplusu - ARTIQ SATIŞDA

2.  Maliyyə Hesabatlarının Beynəlxalq Standartları  (III nəşr) - SATIŞI davam edir

3. A-dan Z-yə: Kargüzarlıq - Satışı davam edir

4. Əmək Qanuvericiliyi Toplusu 2023 - Satışı davam edir

5. Vergi Məcəlləsi. Ümumi hissənin izahı (IV nəşr) -2024 - Fevraldan satışda

7. Vergi uçotu A-dan-Z-yə (VII nəşr) - 2024 - Fevraldan satışda

8. Əmək Bələdçisi - 2024 - Fevraldan satışda

9. Əmək Platforması - 2024 - Fevraldan satışda

10.  Vergi Platforması - 2024 - Fevraldan satışda

11. Əməyin uçotu: A-dan Z-yə (IVnəşr)  - Fevraldan satışda

12.  PMS Sertifikatı (I mərhələ) - I nəşr Test və tapşırıqlar toplusu - Mart 2024-cü il tarixdən satışda

13.  Vergi Məcəlləsi. Xüsusi hissənin izahı - Aprel 2024-cü il tarixdən satışda