Yenistandartlarda qeyri-maddi aktivlər və onların köhnəlməsi necə uçota alınır?

Mühasibat balansının 10-cu maddəsi “Qeyri-maddi aktivlər” adlanır. Qeyri-maddi aktivlər ayrıca olaraq 12 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartında açıqlanır. Qeyri-maddi aktivlər fiziki formayamalik olmayan qeyri-monetar aktivlərdir. Mühasibat Balansının bu maddəsinə amortizasiya xərcləri çıxıldıqdan sonra təcrübə-konstruktor işlərinin xalis balans dəyəri, qudvil, proqram təminatı, patent, lisenziya, ticarət markası və müəssisənin nəzarət etdiyi sair qeyri-maddi aktivlər aiddir. “Qeyri-maddi aktivlər” hesablar planının 101-ci hesabında uçota alınır. Qeyri-maddi aktivlər müəyyən və qeyri-müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olan aktivlər kimi təsnifləşdirilir. Mühasibat uçotunun hesablar planının 102-ci hesabında müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olan aktivlərin amortizasiyası təqdim olunur. Bu aktivlərə göstərilən müddəti ərzində müəssisənin uçot siyasətinə əsasən qəbul etdiyi hesablama metodikasına uyğun olaraq amortizasiya hesablanır. Müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olmayan qeyri-maddi aktivlər isə amortizasiya edilməməklə, onların faydalı istifadə müddəti hər il yenidən qiymətləndirilməlidir. Belə ki, 19 №- li Milli Mühasibat Uçotu Standartına əsasən qudvilin müəyyən faydalı istifadə müddətinə malik olmayan qeyri-maddi aktiv olduğunu nəzərə alaraq o amortizasiya edilmir. Eyni zamanda, 24 №-li Milli Mühasibat Uçotu Standartına uyğun olaraq həmin aktivin hər il yenidən qiymətləndirilməsi tələb edilir.

Yeni və köhnə hesablar planında qeyri-maddi aktivlərin mədaxili, onların dəyərinin formalaşması prinsipləri demək olar ki, eynidir. Hansısa qeyri-maddi aktivin formalaşması ilə bağlı xərcələrin cəmi şəklində ilkin dəyərlə formalaşdırılır.

Mövcud fərqlərdən biri qeyri-maddi aktivlərin faydalı istifadə