- Cari vergi ödəməsinin məbləği əvvəlki vergi ilində hesablanmış vergi məbləğinin 1/4 hissəsini təşkil etməlidir.
Açıqlama: Vergi ödəyicisinin mənfəət vergisi 2019-cu ildə 40 000 manat təşkil edib. Bu zaman vergi ödəyicisi 2019-cu ilin hər rübü ərzində 10 000 (40 000/4) manat məbləğində cari vergi ödəməsini həyata keçirməyi öz öhdəsinə götürür. Yəni, vergi ödəyicisinin 2020-ci ilin 4 rüb üzrə dövriyyəsi əsas götürülmür, cari vergi ödəmələri sırf ötən ilin mənfəət vergisi üzrə hesablanır.
- Cari vergi ödəməsinin məbləği bu rübdəki gəlirin həcminin keçən ilin ümumi gəlirində (gəlirdən çıxılan məbləğlər nəzərə alınmadan) verginin xüsusi çəkisini göstərən əmsala vurmaqla müəyyənləşdirilməlidir.
Açıqlama: Vergi ödəyicisinin 2020-cu ilin 1-ci rübündə dövriyyəsi 30 000 manat, 2019-cu il ərzində ümumi gəliri isə 180 000 manat olub. Gəlirdən çıxılan xərclər 60 000 manat olduğu üçün mənfəət vergisi 24 000 manat ((180 000 – 60 000) x 20 faiz) təşkil edib. Deməli, verginin gəlirlərdə xüsüsi çəki əmsalı 0,13-dür (24 000 / 180 000). Bu zaman I rüb üzrə cari vergi ödəməsi 3 900 manat (30 000 (I rüb üzrə dövriyyə) x 0,13 (əmsal) olacaq.
Sual oluna bilər ki, vergi ödəyicisinə birinci, yoxsa ikinci metodu seçmək daha faydalıdır? Fikrimizcə, əgər müəssisənin cari ildə mənfəətinin artması ehtimalı varsa, o zaman birinci metod seçilməsi daha məqsədəuyğundur. Müəssisənin fəaliyyətində zəifləmə proqnozlaşdırılırsa, o zaman ikinci metodu seçməyi tövsiyə edirik.
Sonda iki metodla bağlı bir vacib məqami bildirmək istəyirik ki, vergi ödəyicisi hər il aprel ayının 15-dək hansı metodu seçdiyi haqda vergi orqanlarına məlumat verməlidir. Əgər vergi ödəyicisi Vergi Məcəlləsinin 151.2-ci maddəsində nəzərdə tutulan, yəni ikinci metodu seçərsə, hər rüb başa çatdıqdan sonra 15 gün ərzində mənfəətdən və ya gəlirdən hesablanmış cari vergi məbləği barədə vergi orqanına arayış təqdim etməlidir, əks halda vergi orqanı Vergi Məcəllənin 151.1-ci maddəsində nəzərdə tutulan, yəni birinci metodu tətbiq edir.
Beləliklə, vergi ödəyicisi cari vergi ödəmələrinin məbləğini müəyyənləşdirmək üçün tətbiq etdiyi metod barədə məlumat vermədiyi halda vergi orqanı birinci metodu tətbiq edir və həmin metod vergi ilinin sonunadək dəyişdirilmir.